De tentoonstelling van Paul McCarthy in het Gentse S.M.A.K. (oktober 2007-februari 2008) is een feest. Het is er een vrolijke bende, je krijgt zin om te ketchuppen, te spuiten, op alles en iedereen te urineren en wat al niet meer te doen. Als dit de hysterie van de consumptiemaatschappij verbeeldt, kom dan maar op met die consumptiemaatschappij.
Losbandigheid stemt vrolijk: de roes, de droom, de slappe lach, de dronkenschap, geestverruimers en orgieën maken gelukkig.
Toen ik voor de eerste keer La Grande Bouffe van Marco Ferreri zag had ik een soortgelijke ervaring: feesten, eten, neuken en nog eens feesten, eten en neuken. Vervolgens sterven. Waarom niet? Nietzsche schreef: ‘Redelijkheid zou afkeer en zelfmoord tot gevolg hebben. Maar nu is er een tegenmacht tegen onze redelijkheid, die ons helpt om zulke uitvloeisels uit de weg te gaan: de kunst, als goede wil tot schijn.’
In Creativity Starts Here, het actuele speerpunt binnen het cultuurbeleid van de gemeente Rotterdam (zie magazine INSPR: Programme Creatieve Economie Rotterdam editie 2007/2008), worden beeldende kunst, literatuur en film niet of nauwelijks genoemd. Creativity Starts Here richt zich op design, media, mode, muziek en architectuur. Ofwel de toegepaste kunsten waarvan de producten inmiddels als populaire, eigentijdse gadgets tot diep in de kopij van de Libelles, Viva’s en Linda’s zijn doorgesijpeld.
Rotterdams socialisme lijkt zich, wanneer het cultuur betreft, te transformeren in het verlangen naar vormgeving die iedereen begrijpt en niemand schaadt.
Ook al ben je dom en arm: een váás, dat begrijp je toch wel?
Rotterdam is ook manifestatiestad. Manifestaties zijn nooit elitair. Alle rangen en standen mogen een dag per jaar uithijgen langs een kunstmatig, mini-formule 1 circuit. Vliegtuigjes onder de brug. Dikke tieten-tropisch carnaval.
Zolang het niet elitair is, kan alles in de stad Rotterdam.
Creativity Starts Here heeft de kritische sector (beeldende kunst, literatuur en film) uit de cultuur geëlimineerd en het ondernemerschap centraal gesteld. Wordt Rotterdam plastic-stad?
Overheden lijken niet te begrijpen dat creativiteit niet te plannen of te beheersen valt en toch, desondanks, de basis vormt voor toegepaste degelijkheid die zich pas later aan de bovenzijde van de maatschappij, in gesubsidiëerde kantoren in een van de oude havens van Rotterdam, aandient.
Het is mogelijk dat de beeldende kunst de boot heeft gemist. Sinds ambtenaren het stedelijke kunst- en cultuurbeleid bepalen, ontbreekt het de beeldende kunst aan vitaliteit en dadendrang. Beeldende kunst is in de ambtelijke visie geen voorhoede maar een voorhuid die om hygiënische redenen gekort dient te worden. Vraag is of beeldend kunstenaars op intelligente wijze op bovengenoemde ontwikkelingen anticiperen. Vraag is of beeldend kunstenaars in hun vermeende autisme in staat zijn op bovengenoemde ontwikkelingen vooruit te lopen.
Waar hield de beeldende kunst zich al die jaren mee bezig? Wat bieden beeldend kunstenaars opdrachtgevers anders dan vormgevers en architecten die ze ook voor hun opdrachten weten te winnen? Wat betekenen atelierkunstenaars voor de stad?
Gisteren liep ik op de binnenplaats van museum BVB. Ik zag er de arme kabouter Buttplug staan, ook van McCarthy. Het regende. Zelden zo’n eenzaam beeld gezien. Van McCarthy’s losbandige tentoonstelling in het Gentse S.M.A.K. werden bezoekers vrolijk, lacherig, los in de heupen en licht in het hoofd. Angst, humor, ernst, liefde, verval, decadentie en alles waar het leven buiten het ondernemerschap ook over gaat, werd tussen de gesloopte museummuren in Gent als een groots, vrij en meeslepend feest aan de bevolking aangeboden. Dit Belgisch-Amerikaanse avontuur stond in schril contrast tot de aan de kant geschoven, weerloze kabouter in regenachtige Rotterdam.
Creativity Starts Here lijkt een pleidooi voor controle, overzicht en regelgeving: repressieve tolerantie, castratie van niet-geplande creativiteit, amputatie van onmiddellijkheid. Creativity Starts Here stelt het belang van de stad centraal.
Maar wat goed is voor de stad, is niet per se goed voor de cultuur van die stad.