Vorige week zondag bezocht ik in Antwerpen de tentoonstelling A Matter of Life and Death and Singing van Jimmy Durham. Sindsdien denk ik elke dag aan Jimmy Durham.
In 1996 stenigde Jimmy Durham een koelkast. Zeven dagen lang gooide hij iedere ochtend kasseien naar de koelkast. ‘Het geluid van de eerste steen die de koelkast raakte, was veel luider dan we hadden verwacht. Maar het leek niet veel sporen achter te laten.’
Ik zag de steniging van de koelkast voor het eerst deze zomer in Duitsland tijdens de Documenta in Kassel. Ik zag de steniging op een kleine monitor die onopvallend boven de verkoopbalie in het Ottoneum was gemonteerd. Ik werd er vrolijk van. Wie stenigt er in godsnaam een ijskast?
‘Ik wou zijn vorm veranderen,’ vertelt Durham in de catalogus die de tentoonstelling in Antwerpen begeleidt. ‘Maar de allereerste ochtend zag ik al dat mijn actie oncomfortabel voor me zou zijn. De onschuldige ijskast was zo stil, zo zuiver wit; uiteindelijk gaf ik hem de titel St. Frigo.’ De koelkast werd heilig verklaard: ‘Ik redde zijn leven door er een martelaar van te maken. Hij zou weggegooid worden, maar nu is hij eeuwig, hij is kunst.’
Al eerder, in 1995, stenigde Durham een reeks televisietoestellen: ‘Aanvankelijk was het prettig werken, met een bevredigende explosie, gevolgd door het geluid van vallend glas. Maar na het afbreken van vier of vijf tv’s werd ik zenuwachtig. De resterende televisies stonden in een kamertje te wachten en mijn sympathie groeide aan met elke worp. Nog voor het einde voelde ik me droevig en schuldig.’ Hij noemde het werk Resurrection.

Als Cherokee-indiaan was Jimmy Durham in een vroeger leven actief als vertegenwoordiger van de American Indian Movement en de International Indian Treaty Council bij de Verenigde Naties. In 1994 verlaat hij de Verenigde Staten en vertrekt naar Europa, zwerft de wereld over. ‘Eenmaal in Mexico vertelde ik Maria Thereza (Durhams vrouw) dat ik, meer dan wat ook, een professionele zwerver was.’ Jimmy Durham is voortdurend in beweging. Niets lijkt definitief. Zonder volgorde of systematiek bewandelt hij hoofd- en zijwegen. Zijn werk is een individuele poging om ideologische aanzetten te ondermijnen. Jimmy Durham vertelt verhalen, aan de hand van de dingen, waarbij hij zichzelf voortdurend onderbreekt. In zijn aarzelen laat hij de meest wonderlijke combinaties toe. ‘Ik ben een dwaas in mijn liefde voor eender welk materiaal. Dat moet duidelijk zijn voor wie mijn werk ziet. Dat is noch de oorsprong, noch het doel van mijn werk, en niet de methode.’